LEONARDO’NUN BULUŞLARI
Leonardo da Vinci, 1452 yılında adından da anlaşılabileceği gibi, Pisa ile Floransa kentleri arasındaki Vinci kasabasında doğdu. 1470 yılı civarında resim eğitimi alması için Andrea del Verrocchio’nun (İtalya) yanına gönderildi. Ardından 1482’de Milano’ya giderek Dük Ludovico Sforza’nın (İtalya) hizmetine girdi; Sforza, onu Santa Maria delle Grazie manastırı keşişleriyle birlikte Son Akşam Yemeği resmini yapmakla görevlendirdi. Leonardo da Vinci, Milano dükünün iktidarı kaybetmesi üzerine Floransa’ya gitti ve burada, yeni hamisi Romagna dükü Cesare Borgia’nın hizmetine girdi. 1503’te döndüğü Floransa’da Mona Lisa’yı çizdi. Daha önce Fransa kralı XII. Louis’in hizmetinde çalışmış olduğu için, kralın halefi I. François, 1516’dan itibaren, ömrünün sonuna dek ona yıllık bir gelir ile Ambroise yakınlarındaki Chateau Cloux’yu tahsis etti; Leonardo da Vinci yaşamını yitirdiği 2 Mayıs 1519 yılına kadar burada yaşadı.
Rönesans’ta sanat ile bilim birbirinden pek de ayrı olmayan iki disiplindi. Leonardo’nun sanatçı kimliği, onun mucit, bilimci ve mühendis olarak sahip olduğu becerilerinde kaynağıydı. Ona göre bilgiye ulaşmanın yolu gözlemden geçiyordu; çevresindeki her şeyin işleyişine ressam gözüyle bakıyordu. Sforza’nın hizmetindeyken sanatsal başyapıtlarını çizmekle kalmayıp çok sayıda askeri makine de icat ettiği gibi, paraşüt, ornitopter, helikopter, planör ve insan gücüyle uçan bir uçağın modelini çizdi.
Steave Roberts (İngiltere), 500 yıldan uzun bir süre sonra Leonardo’nun sabit kanatlı bu özgün çizimlere sadık kalarak inşa etti; İngiliz delta-kanat şampiyonu Judy Leden de Ekim 2002 de bu planörü uçurmayı başardı. Bundan iki yıl önce de Katarina Ollikanen (İsveç) Leonardo’nun esnek olmayan piramit biçimli paraşütünü yapmış, 26 Haziran 2000’de gösteri paraşütçüsü Andrian Nicholas (İngiltere), Güney Afrika semalarında 3000 metreden atlayarak bunun işe yaradığını kanıtlamıştı. Atlayışından sonra şunları söylemişti: “Bunu yapmak için gelmiş geçmiş en büyük zekâlardan biri gerekmişti, ama uçuracak kadar küçük beyinli birinin gelmesi 500 yıl sürdü”
Mucit: Leonardo da Vinci
1452 : 15 Nisan’da İtalya’daki Vinci kasabasında dünyaya geldi.
1482 : Ludovico Sforza’nın hizmetine girdi.
1483-1497 : Zırhlı bir araç, paraşüt, ornitopter, planör, helikopter ve insan gücüyle çalışan bir uçak tasarladı.
1502 : Cesare Borgia’nın baş askeri danışmanı oldu.
1506 : Fransa Kralı XII. Louis tarafından görevlendirildi.
1508 : Milano’da anatomi eğitimi aldı.
1509 : Lombardia ve Iseo Gölü’nde arazi ölçüm çalışmaları yaptı ve bu iki bölgenin haritalarını çıkardı.
1513 : Not defterine astronomik bir büyüteç yaptığını kaydetti: “Gezegenin doğasını gözlemlemek için, çatıyı açın ve tek bir gezegenin görüntüsünü içbükey aynanın odağına düşürün. Odaktaki görüntü gezegenin yüzeyini büyütülmüş olarak gösterecektir.”
1516 : Fransız kralı I. François onu bir yıllık gelirle ödüllendirdi.
1519 : 2 Mayıs’ta Amboise yakınlarında (Fransa) öldüğünde 67 yaşındaydı.
Biliyor muydunuz?
• Leonardo’nun insan doğasına ilişkin bilgisinin, en az bilimsel bilgileri kadar derin olduğunu.
• Denizaltı fikrini tasarladı, ama tasarımını göz önüne çıkarmadı. Gerekçesi şuydu: “ İnsanın şeytani tabiatı göz önüne alındığında, bununla denizin altından gemilerin dipleri parçalanıp, mürettebatıyla birlikte batırılarak katliamlar gerçekleştirilebilir.
Rivayete göre Leonardo’nun son sözleri şöyleydi:
“ Buluşlarımı gereken niteliğe ulaştıramadığım için Tanrıya ve insanlığa karşı suçluyum.”
Bilim ve mühendislik
Leonardo'nun bilim ve mühendislik alanındaki çalışmaları en az sanatsal olanlar kadar etkileyici ve yenilikçidir. 13.000 sayfadan oluşan defterlerinde yer alan notlar ve çizimler sanat ve bilimi kaynaştırmaktadır. Leonardo bu notları, Avrupa'da yaptığı seyahatler sırasında almıştır. Leonardo solaktı (aynı zamanda sağ eliyle de yazabilirdi) ve tüm yazılarını ancak ayna ile bakılınca okunabilecek şekilde yazardı.
Leonardo'nun bilime bakış açısı gözleme dayalıydı, bir bilinmezliği anlamak için en küçük detayına kadar tarif ve tasvir ederdi, teoriye ve deneye önem verdiği önemi not defterine geçirdiği şu sözlerden anlayabiliriz: "Her gereç tecrübe ile yapılmayı gerektirir", "Mekanik, matematik biliminin cennetidir, çünkü artık burada matematiğin meyvelerine ulaşmışızdır". Latince ve matematik konusunda eğitim almamış olması sebebiyle, çağdaş akademisyenler onun bilimsel çalışmalarını göz ardı ettiler, oysa Leonardo Latinceyi kendi kendine öğrenmişti (40 yaşından sonra).
Buluşlar ve mühendislik
Uçuş konusuna duyduğu müthiş ilgi sebebiyle, kuşların uçması hakkında detaylı çalışmalar yaptı ve arasında dört kişi tarafından çalıştırılabilen bir helikopter ve hafif bir hang glider da bulunan çok çeşitli uçan makine tasarladı.
1502 yılında Sultan II. Bayezid için, Haliç'in girişine inşa edilmek üzere 240 metre uzunluğunda bir köprü tasarımı yaptı. Bu köprü inşa edilmedi ama 2001 yılında Norveç'te Vebjørn Sand Da Vinci Projesi kapsamında, bu tasarımı temel alan daha küçük bir köprü yapılarak Leonardo'nun vizyonu hayata geçirildi.
Her ne kadar savaşı insan faaliyetlerinin en kötüsü olarak nitelese de, Leonardo'nun defterlerinde askerî mühendislik alanında da çalışmalar bulunmaktadır, bunların arasında makineli tüfekler, zırhlı tank, bombalar, paraşütler gibi tasarımlar yer almaktadır.
Diğer buluşları arasında bir denizaltı, dişliler kullanılarak yapılmış ilk mekanik hesap makinesi ve yaylı bir mekanizmayla çalışan bir araba da bulunmaktadır. Vatikan'da bulunduğu yıllarda güneş enerjisini kullanmak için, içbükey aynalar yardımıyla suyu ısıtacak bir tasarım yapmıştır. Leonardo'nun tasarımlarının çoğu yaşadığı dönemde hayata geçirilememiş olsa da, IBM'in desteğiyle birçoğunun modelleri yapılmıştır ve Amboise'deki Château du Clos Lucé'de bulunan Leonardo da Vinci Müzesi'nde sergilenmektedir.
Leonardo da Vinci'nin 1502 yılında tasarladığı Galata köprüsü
Leonardo'nun defterlerindeki notları arasında, 1502 yılında Osmanlı İmparatorluğu padişahı Sultan II. Beyazid'e Haliç üzerine yapılması için sunduğu 240 metre uzunluğunda bir köprü tasarımı de bulunur. Çizimleri kabul edilmez. Yıllar sonra 2001 yılında, benzeri bir köprü Norveç’te yapılır.
Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan 17 Mayıs 2006 tarihinde, Çırağan Sarayı, Yıldız Sarayı ve Sümela Manastırı restorasyonlarını yapan Bülent Güngör tarafından Leonardo'nun orjinal planında olduğu gibi bir köprü yapılacağını açıklamıştır. Bu köprü, orijinalinde olduğu gibi 240 metre uzunluğunda, 8 metre genişliğinde ve denizin 24 metre üstünde olacaktır.
Anatomi
Leonardo insan anatomisi konusundaki çalışmalarına Andrea del Verrocchio'nun yanında çıraklık yaparken başladı, çünkü Verrochio tüm öğrencilerini anatomi öğrenmeleri konusunda teşvik ederdi. Sanat alanında başarı kazanmaya başlayınca, Floransa'daki Santa Maria Nuova Hastanesi'nde kadavralar üzerinde inceleme yapmasına izin verildi. Daha sonra Milano'daki Maggiore Hastanesi'nde ve Roma'daki Santo Spirito Hastanesi'nde de kadavralar üzerinde çalışmalar yaptı. 1510-1511 yıllarında Doktor Marcantonio della Torre ile birlikte çalıştı. 30 yılda, farklı yaşlarda 30 adet kadın ve erkek kadavrası inceledi. Marcantonio ile birlikte anatomi konusunda teorik bir çalışma yayınlamak üzere çalışmalar yaptı ve 200'ün üzerinde çizim hazırladı. Bu çizimler ancak Leonardo'nun ölümünden sonra 1580'de "Resim Üzerine Tezler" adı altında yayınlandı.
Leonardo birçok insan iskeleti çizimi yaptı ve omurganın çift-s formunu ilk tanımlayan kişi oldu. Pelvis ve kuyruk sokumu hakkında incelemeler yaptı ve kuyruk sokumunun 5 farklı kemikten oluştuğunu belirledi. İnsan kafatasını ve beynin kesitlerini mükemmel şekilde tariflemeyi başardı. Ciğerlerin, idrar kesesinin, yapısını gösteren çok sayıda çizim yaptı. "Hamilelik mucizesini anlamak amacıyla fetusun anne karnındaki pozisyonu hakkında çizimler yapan ilk birkaç kişiden biridir. İnsan anatomisine ek olarak, çeşitli hayvanların anatomisi hakkında da çizimleri bulunmaktadır.
Leonardo sadece insan vücudunun yapısıyla değil, aynı zamanda fonksiyonuyla da ilgileniyordu, bu yüzden anatominin yanı sıra fizyoloji konusunda da çalışmalar yaptı. Fizyolojik deformasyonu olan kişilerle ilgili de çizimleri bulunmaktadır.
Anatomi alanındaki çalışmaları, yazılı tarihteki ilk robot tasarımına öncülük etti. "Leonardo'nun robotu" adı verilen tasarım büyük olasılıkla 1495 yılında yapıldı ama ancak 1950'lerde fark edildi. Kan dolaşımı hakkında bilgisi olmamasına rağmen, robota eklediği kalp vanaları sayesinde kanın tüketilmek üzere kaslara pompalanmasını sağladı. Yaptığı bir çizim, 2005 yılında bir İngiliz kalp cerrahına hasar görmüş kalpleri tedavi etmek yolunda yepyeni bir yol keşfetmesi için ilham verdi.
